Pagina 19 van: Aandrijftechniek – nummer 3 – 2023
19
Bio-smeermiddelen zijn
gelijkwaardig aan
standaard smeermiddelen
verwerken of afbreken (mits de concentratie laag genoeg is) en
stoffen die zich ophopen in het organisme (bio-accumulatie).
Ook lage concentraties kunnen dan na een bepaalde tijd uitein-
delijk toch voor problemen zorgen. De duurzaamheid van een
smeermiddel wordt tot slot mede bepaald door factoren als het
vermogen om wrijving te verlagen, de levensduur, mogelijkheden
tot recycling en hergebruik tot nieuwe basisolie, het transport
en afvoer en de uiteindelijke verwerking van het afgedankte
smeermiddel.
Samenstelling
De functie van een bio-smeermiddel is exact hetzelfde als die
van een ‘gewoon’ smeermiddel. Het minimaliseert de wrijving
en slijtage tussen bewegende oppervlakken, voert warmte en
vuildeeltjes af en beschermt het onderliggende materiaal tegen
corrosie. De samenstelling verschilt ook nauwelijks. In beide
gevallen zijn de smeermiddelen samengesteld uit een basisolie
die is aangevuld met een geschikt additievenpakket dat onder
meer beschermt tegen veroudering, corrosie, extreme tempera-
turen en hoge belastingen.
Als basisvloeistoffen voor biologisch afbreekbare smeermid-
delen komen verschillende soorten vloeistoffen in aanmerking:
laagvisceuze poly-alfa-olefinen, synthetische esters en poly-
alkyleen-glycolen. En daarnaast grondstoffen van plantaardige en
dierlijke oorsprong. De snel biologisch afbreekbare vloeistoffen
zijn volgens DIN ISO 15380 (opvolger van de VDMA 24568) als
volgt ingedeeld:
• HETG: Triglyceride van plantaardige oliën (worden in technische
zin nog nauwelijks toegepast).
• HEES: Synthetische esters. Zij vormen de grootste groep en
zijn beschikbaar als onverzadigde, gedeeltelijk verzadigde en
verzadigde variant
• HEPG: Poly-alkyleen-glycolen (wateroplosbaar)
• HEPR: Poly-alfa-olefinen en gerelateerde koolwaterstoffen. Dit
zijn vloeistoffen op basis van koolwaterstofverbindingen.
Wanneer naast biologische afbreekbaarheid ook eisen
worden gesteld aan hernieuwbaarheid en CO
2
-balans, dan is de
keuze aanzienlijk beperkter. Producten op basis van aardolie zijn
dan namelijk niet toegestaan.
Taco Mets: “Het ontbreekt, ook
in Nederland, aan een dwingende
regelgeving om biologisch
afbreekbare smeermiddelen toe
te passen”
< Milieuvriendelijke
smeermiddelen zijn speciaal
ontwikkeld voor toepassingen
waar (smeer)olie door lekkage
of slangbreuk (bij hydraulische
systemen) in het milieu kan
terechtkomen
TEKST / Marjolein de Wit-Blok
FOTO’S / Van Meeuwen Lubrication
N
aar schatting komt er in Nederland jaarlijks zo’n
14 miljoen kilo smeermiddel in het milieu terecht.
Slechts 1 tot 2% daarvan is milieuvriendelijk.
Met andere woorden: minimaal 98% is een
rechtstreekse bedreiging voor de flora en fauna
en voor de kwaliteit van de grond en het water.
Leveranciers van smeermiddelen zijn daarom in de jaren
zeventig al begonnen met de ontwikkeling en productie van
milieuvriendelijke smeermiddelen. Speciaal voor toepassingen
waar (smeer)olie door lekkage of slangbreuk (bij hydraulische
systemen) in het milieu kan terechtkomen. Een bedreiging voor
het water vormen onder meer wind- en waterturbines, riool-
waterzuiveringen en schepen met risicovolle onderdelen zoals
pompen, tandwielkasten van lieren, dekkranen en schroefas-
kokers. Bodemverontreiniging kan worden veroorzaakt door
mobiele hydraulische systemen van landbouwwerktuigen en
werktuigen voor grondverzet, sloopwerken en recycling, afvalver-
werking en wegenbouw. Ook is de directe omgeving bij sluizen,
stuwen en bruggen kwetsbaar.
Wat is een bio-smeermiddel?
Biologisch afbreekbare smeermiddelen kenmerken zich
doordat zij in aeroob water (met zuurstof) onder invloed van
micro-organismen worden afgebroken tot onschadelijke verbin-
dingen. Daarbij is de snelheid waarmee dit afbraakproces verloopt
van belang omdat tijdens zo’n proces ook nieuwe organismen
kunnen ontstaan die schadelijk zijn. Om officieel biologisch
afbreekbaar te zijn, moet binnen 28 dagen minimaal 60% van
het smeermiddel zijn afgebroken. Mets: “Dit betekent overigens
niet dat je zomaar bio-smeeroliën onbeperkt in de natuur kunt
laten stromen. Vervuiling moet je zoveel mogelijk voorkomen én
als het gebeurt, is het noodzakelijk dat er maatregelen worden
getroffen om verder weglekken te voorkomen.”
Ecotoxiciteit en duurzaamheid
Smeermiddelen met een goede biologische afbreekbaarheid
zijn niet per definitie milieuvriendelijker. Ook de ecotoxiciteit
speelt een belangrijke rol om de in water levende dieren, micro-
organismen en algen te beschermen. Daarbij is onderscheid te
maken in stoffen die de organismen uiteindelijk zelf kunnen >
18-19-20-21_vanmeeuwen.indd 37 17-05-2023 07:51