Pagina 25 van: Aandrijftechniek – nummer 1 – 2021
25
Sjoerd Donders van ASML monteert de testopstelling
voor de kleurmetingen
Conservator Saskia van Oudheusden van het Van Gogh Museum inspecteert de proefopstelling voor de
kleurmeting
hopen we ook het gebruik van deze apparatuur op
lange termijn te garanderen, waarbij de hardware,
software en resulterende gegevens in de komende
jaren kunnen worden gebruikt om deze kunstwer-
ken te blijven monitoren en ze te beschermen voor
toekomstige generaties.”
Nauwkeurige mechatronica
Het eerste voorgestelde instrument is een
draagbaar meetsysteem, dat voor of boven een
schilderij kan worden geplaatst, zodat er minder
handelingen hoeven te worden verricht. Dit meet-
instrument bevat een reeks onderdelen, waaron-
der mechatronische componenten die de meetkop
nauwkeurig langs het schilderij bewegen, en soft-
ware om het geheel aan te sturen. De meetkop
bevat de optiek, mechanica en sensoren om de
vereiste informatie te verzamelen – wat dat ook
moge zijn. “We proberen te begrijpen welke para-
meter indicatief is voor veranderingen in de verf, en
dit is een ingewikkelder vraag dan we aanvankelijk
dachten,” aldus Barkelid.
Van Gogh gebruikte verf die is samengesteld
uit pigmenten vermengd met olie en die gevoelig
is voor zowel verbleking door blootstelling aan licht
als ook barsten in de verf, omdat de samenstelling
ervan afneemt. “Elke verf verandert op verschillende
manieren en reageert individueel op licht, tempera-
tuur en andere omgevingsfactoren. De uitdaging
is hier om de generieke parameters te vinden om
te monitoren.”
Precisie is van vitaal belang om de juiste metin-
gen te verrichten en deze veroudering nauwkeurig
te monitoren. Het meetinstrument moet rekening
houden met hoogteverschillen als gevolg van de
dikke verflagen die Van Gogh aanbracht, bekend
als impasto. Maar ook van invloed zijn mogelijke
trillingen die tijdens de metingen aanwezig zijn en
eventuele glanslagen op het schilderij. Bovendien
moet het meetproces ook nog eens binnen enkele
uren plaatsvinden.
Exacte positionering
“Dit is waar de expertise van ASML in beeld
komt, onze lithografiemachines vertrouwen op een
exacte positionering om ingewikkelde en meerlaagse
patronen te creëren op steeds kleiner wordende
microprocessoren,” legt Barkelid uit. “ASML beheerst
de uitlijning in onze apparatuur, maar de tijdslijnen
waarmee we hier te maken hebben om deze kunst-
werken te controleren zijn anders. Nu moeten we
bijvoorbeeld een jaar na elkaar een minuscuul deel
van een schilderij evalueren, met exacte precisie om
er zeker van te zijn dat we dezelfde plek lokaliseren.
Ongeacht eventuele veranderingen of bewegingen
die het schilderij in die tijd heeft ondergaan – en dat
is best een spannende uitdaging.”
Het tweede instrument in ontwikkeling is een
sensor, die op individuele schilderijen zal worden
geplaatst en verschillende omgevingseffecten zal
monitoren, mogelijk temperatuur, vochtigheid,
blootstelling aan licht, luchtsamenstelling en/of tril-
lingen. Dit opent nieuwe mogelijkheden voor kunst-
conservatoren, die het effect van lokale omgevingen
op elk schilderij nauwkeuriger kunnen volgen.
Informatie nuttig gebruiken
De twee monitoring- en meetinstrumenten
zullen een schat aan informatie verzamelen voor
het Van Gogh Museum. De huidige technieken voor
handmatige gegevensverwerking zijn echter niet
geschikt om de hoeveelheid gegevens te analy-
seren. Daarom ontwikkelt ASML ook een intuïtief
analysedashboard om museumconservatoren te
helpen deze informatie gemakkelijk te gebruiken
en een begin te maken met het visualiseren van
zowel de vorige als de voorspelde veranderingen
aan schilderijen.
De implicaties voor musea zullen “belangrijk
zijn voor ons cultureel erfgoed,” aldus Van den
Meiracker, die uitlegt: “We hebben op dit moment
nog niet op elk schilderij sensoren. Wanneer dat
wel het geval is, kunnen we met behulp van deze
informatie inzicht krijgen in aspecten zoals bij-
voorbeeld hoe trillingen van een persoon die in
het museum loopt een schilderij beïnvloeden. We
kunnen begrijpen of temperatuur, licht of vochtig-
heid belangrijkere aspecten zijn voor de aantasting
van een schilderij. Door al deze informatie samen
te brengen, kunnen we ernaar streven een opti-
male conditie te creëren voor elk schilderij in ons
museum.”
Machine Learning technieken
De volgende stap is het creëren van een digi-
tale representatie (digital twin) van elk schilderij
met behulp van data science en machine learning
technieken. Niet alleen om de effecten van verou-
dering op een schilderij te visualiseren maar ook
om te proberen te voorspellen hoe het er over 100
jaar uit zal zien.
ASML werkt op verschillende conservatie- en
educatiegebieden tijdens dit vijfjarig partnerschap
met het Van Gogh Museum. Dit werk omvat de
lancering van een educatief programma onder de
naam ‘Masterminds & Masterpieces’ om jonge
mensen aan te moedigen interesse te gaan tonen
voor kunst en wetenschap en te ontdekken hoe
innovatie Vincent van Gogh dreef om te experimen-
teren met verf, kleur en licht.
Van den Meiracker gelooft dat dit partnerschap
de deur zal openen naar verdere innovaties op
gebieden waar we misschien nog niet aan hebben
gedacht. “Dankzij deze unieke samenwerking met
ASML hebben we toegang tot al deze informatie en
hightech apparatuur. Ik denk dat dit ons begrip voor
het behoud van de kunst van de wereld zal uitbrei-
den tot buiten het bereik van dit project. Dit is iets
nieuws – en dat is super spannend.”<
www.asml.com
24-25_asml.indd 25 01-02-21 13:13