Aan de experts van Festo BV legden we de vraag voor: Voedingsmiddelen en perslucht, gaat dat wel samen? Een eenduidig antwoord is moeilijk te geven. Want zoals altijd hangt het er vanaf over welke voedingsmiddelen en welke persluchttoepassingen je het hebt. Bovendien biedt Festo naast bekende en minder bekende pneumatische oplossingen, ook steeds meer elektrische lineaire aandrijvingen die uitermate geschikt zijn (ook energietechnisch) voor toepassing in de foodwereld.
‘The best of two worlds’ dus, maar dat neemt niet weg dat er mede door de verscherpte regelgeving steeds beter nagedacht moet worden over componenten die in de voedingsmiddelensector worden inzet. “Het probleem begint al op de tekentafel,” stelt Ing. Folkert Hettinga, Industry Sales Manager voor de sectoren Food & Beverage en Agriculture bij Festo in Delft. “Want wie is verantwoordelijk voor wat?
De machinebouwer wil een goede machine afleveren die niet te duur is en precies doet wat de eindgebruiker ervan verwacht. Deze laatste is uiteindelijk verantwoordelijk voor een hygiënische werkomgeving en zal de machinebouwer dus duidelijk moeten zien te maken wat dit betekent voor de ontwerpeisen van de machine en de hierin toegepaste componenten en constructies. Dat levert uiteraard een interessant spanningsveldje op.
Normen zijn er natuurlijk wel, zoals HACCP voor de voedingsmiddelenfabrikant, maar hoe vertaal je die richting machinebouwer? Daarvoor zijn er de EHEDG richtlijnen en daarnaast zijn er natuurlijk ook normen voor de perslucht zelf. Want vooral als die in aanraking kan komen met voedingsmiddelen, zijn zowel olie, vocht als vuil uit den boze. Steeds vaker wordt in dit kader bij het ontwerpen van de persluchtinstallatie uitgegaan van de ‘Code of Practice’, opgesteld door de BCAS (British Compressed Air Society) en het BRC (British Retail Consortium).
‘Food-grade’ perslucht moet daarnaast ook voldoen aan de internationale norm ISO 8573.1.2010. Dit kun je op verschillende manieren realiseren, waarbij een ander belangrijk probleem opduikt en dat is dat de kennis op dit vlak aan het verdwijnen is. Waar zijn de echte all-round werktuigbouwers? Dit zie ik als een onderschat probleem. Mede daardoor zitten eindgebruikers en machinebouwers vaak in een patstelling. Niemand weet precies wat, waaraan moet voldoen en bovendien is voldoen aan HACCP veel meer dan het neerzetten van een hygiënische machine en werken met food-grade perslucht. Wij proberen daar op een overzichtelijke manier mee om te gaan en machinebouwers componenten en oplossingen te leveren waarmee ze uit die patstelling kunnen komen.”
Welke kwaliteiten?
Er zijn in principe drie belangrijke gevaren die bij het gebruik van perslucht in de food-sector opdoemen: vocht, vuil en olie. Zodra lucht wordt gecomprimeerd neemt de concentratie vuildeeltjes met 700% toe. Omdat aangezogen lucht altijd stof- en andere vuildeeltjes bevat (soms zelfs chemicaliën) dient met dit fenomeen serieus rekening te worden gehouden en zal er adequaat gebruik moeten worden gemaakt van filtratie. Dit zowel voor als achter de compressor. Daarnaast is vocht in combinatie met verhoogde temperatuur een ideale voedingsbodem voor bacteriën. Een goede persluchtdroging na de compressie is dus eveneens een belangrijk aandachtspunt.
Alleen de machines die echt met voedingsmiddelen werken en wanneer er het risico van aanraking met perslucht is, is een hoge kwaliteit food-grade perslucht vereist. Dat zou kunnen betekenen dat je met een decentraal persluchtnet werkt met verschillende filtratieniveaus. Dan kun je daar waar nodig de hoogste kwaliteit inzetten en als het kan met een lagere kwaliteit werken.
Clean design
Een ander aspect is hygiëne. Hoe zit het in dit kader met persluchtleidingen uit kunststof, aluminium of RVS? “Dat is een verhaal apart,” zegt Koen Leeflang. “Velen denken dat als je maar roestvaststaal toepast, het dan wel goed zit met de hygiëne. Ik geef toe dat RVS qua hygiëne in principe beter is dan aluminium of kunststof, maar daarbij moet je ook kritisch kijken naar de verbindingen. Gebruik je knelkoppelingen of Mapress koppelingen, dan heb je altijd te maken met randjes en naadjes waarin zich vuil kan ophopen dat je er moeilijk uit krijgt. Het beste zijn gelaste en zo glad mogelijk afgewerkte verbindingen.
Ook zul je moeten letten op condens. Omdat je zo droog mogelijke lucht wilt, wordt een koeldroger of absorptiekoeler toegepast om het dauwpunt te verlagen en het vocht eruit te halen. Bij gebruik van een koeldroger wordt de lucht koud met als gevolg dat op koude persluchtleidingen condens kan ontstaan. Vocht is een van de grootste vijanden binnen de foodwereld, dus zul je moeten overwegen om de lucht in (of na) de koeldroger weer op te warmen en/of de leidingen te isoleren zodat zich geen condens kan vormen. Clean design, dus zorgen voor zo glad mogelijke oppervlakken en letten op vocht zijn dan ook zeer belangrijke uitgangspunten bij het ontwerpen van machines en (perslucht)systemen binnen de voedingsmiddelenindustrie.”
Hoe houd je het schoon?
De European Hygienic Engineering & Design Group (EHEDG) heeft samen met machinebouwers en foodproducenten richtlijnen opgesteld waaraan machines en hierin toegepaste componenten moeten voldoen. Zijn die eisen eigenlijk wel bij iedereen bekend?
Welke reinigingsmiddelen?
Festo hanteert een lijst van goedgekeurde reinigingsmiddelen die geen schade aan de componenten veroorzaken. Als gebruikers zich aan die lijst houden dan kun je zonder problemen met standaard componenten werken.
Elektrisch of pneumatisch?
Het complete artikel vindt u in het november-nummer van Aandrijftechniek.
