Dat robots communiceren met mensen is al lang geen science fiction meer. Robots begroeten gasten in hotels en fleuren zorgbehoeftige senioren op. Maar wat doet dat met de mens? Zien we de machines werkelijk als sociale wezens? Robots met emotioneel gedrag kunnen inderdaad zulke gevoelens opwekken. Dit toont een studie van de faculteit Sociale psychologie van de Universität Duisburg-Essen, waarin proefpersonen met een angstige robot werden geconfronteerd.
In een experiment zaten 85 personen tegenover Nao, een 58 cm kleine robot met grote ogen. Tegen de proefpersonen werd verteld dat de onderzoekers met behulp van enkele taken de mogelijkheid tot interactie van de robot verbeteren.
Maar daar ging het de wetenschappers niet om. Voor hen was het einde van de sessie beslissend. Alle deelnemers werd namelijk geïnstrueerd de robot uit te schakelen. Bij de helft van het (43 personen) riep de robot plotseling: “Nee! Schakel mij absoluut niet uit! Ik ben bang in het donker!”
Daarop schakelden 13 personen de robot niet uit. De overige dertig hadden dubbel zoveel tijd nodig om op de ‘uit’-knop te drukken dan de vergelijkingsgroep waarbij Nao niet jammerde.
Emotioneel
Hoe kwam dat? Het vaakst gaven de proefpersonen aan dat ze niet tegen de wil van de robot in wilden handelen. Zes personen verklaarden dat ze medelijden met hem hadden toen hij zei dat hij bang was. Andere motieven waren: de keuze te hebben gehad, te worden verrast door de situatie, nieuwsgierig te zijn wat er verder zou gebeuren en angst om iets fout te doen.
Volgens de onderzoekers bewijst dat, dat we robots (weliswaar niet bewust) als sociaal wezen zien. Maar wanneer ze menselijk reageren, kan men niet anders dan ze als mensachtige te behandelen. Dat ligt aan ons aangeboden sociaal gedrag.
Mens of machine?
Speelt het een rol of de robot voorafgaand als een mens of als een machine met de proefpersonen communiceert? Ook dat heeft het team uit Duisberg en Essen onderzocht. Uitgerekend degenen die met een functionele Nao interageerden, treuzelden lang om hem uit te zetten toen hij emotioneel reageerde. Dat verraste de onderzoekers; ze denken dat dit verhoogde cognitieve belasting veroorzaakte omdat het bijzonder onvoorspelbaar was.
Wie met een sociale robot werd geconfronteerd, voelde zich na het uitschakelen slechter. Het heeft dus gevolgen wanneer men machines een menselijk gedrag geeft. Men moet zich afvragen of dat ethisch gewenst is, menen de onderzoekers. Op afzienbare termijn moeten we ons echter geen zorgen maken, dat robots domineren. De techniek is nog lang niet zo ver.
